Hoàng Lê Nhất Thống Chí là tác phẩm tiêu biểu nhất, có giá trị nhất trong bộ sách của “Ngô gia văn phái” trên cả hai phương diện sử học và văn học.

Bản dịch “Hoàng Lê nhất thống chí” ra chữ quốc ngữ của Ngô Tất Tố là một trong số những bản dịch đầu tiên được thực hiện sớm từ nửa đầu thế kỷ 20.

Nhà Hán học, nhà văn, nhà sử học Ngô Tất Tố đã công phu tra cứu, xác định nguyên tác, trung thành dịch và chủ tâm mong muốn tăng thêm giá trị lịch sử khi dịch “Hoàng Lê nhất thống chí”.

Một cuốn sách giàu giá trị về mặt tư liệu lịch sử, tức là nó cung cấp cho người đọc thông tin hữu ích về một giai đoạn lịch sử (cuộc khởi nghĩa Tây Sơn và cuộc kháng chiến chống quân xâm lược nhà Thanh do Lê Chiêu Thống sang cầu viện). Các tác giả đã khá là khách quan,trung thực với sự thật, đánh giá sự kiện trên phương diện nhân - quả,không mù quáng một lòng phò vua Lê lúc này đã thảm hại bê tha.Giá trị khác của tác phẩm chính là việc xây dựng lại hình tượng Nguyễn Huệ - người anh hùng áo vải với dũng khí cao ngất trời, đã lưu danh thiên cổ với chiến công đại thắng mùa xuân năm 1789.

Đây là một cuốn sách dành cho những ai yêu lịch sử, đặc biệt là thời đại biến động đầy thăng trầm giữa nhà Lê và Tây Sơn. Giai đọan này có nhiều biến dộng từ chính trị đến xã hội, nó đã để lại nhiều hậu quả trong xã hội phong kiến Việt Nam lúc bấy giờ. Bắt đầu bằng việc Trịnh Sâm lên ngôi và kết thúc bằng việc thành lập nhà Nguyễn. Tác phẩm được viết bởi người trong dòng họ Ngô thì, một dòng họ trung thành với triều Lê nhưng cũng không thể không khẳng định được công lao thống nhất đất nước của Nguyễn Huệ và những sai lầm của vua Lê.